Eski Bir Tedavi Yöntemi: Psikoterapi

Günümüzde psikoterapi denilince akla yeni bir yöntemmiş gibi gelmektedir. Fakat psikoterapinin binlerce yıllık mazisi vardır. Çok geriye gitmeden Osmanlı Devleti’nde II. Beyazıt döneminde 15. yüzyılda Edirne’de yapılan şifahânede müzik ve su sesi gibi yöntemlerle terapi yapıldığını örnek olarak verebiliriz. Günümüzde yaklaşık 400 civarında psikoterapi okulu vardır. Fakat hatırı sayılır psikoterapi iki elin parmaklarını geçmez. Bu yazının maksadı psikoterapinin tarihinden bahsetmek değildir. Bu sebeple psikoterapinin yeni bir tedavi yöntemi olmadığını belirterek bu bahsi kapatabiliriz.

Psikoterapiyi anlatmak için televizyon örneklendirmesinin uygun olacağını düşünüyorum. Öncelikli olarak “BİLİNÇLİ” kısmımıza akıl, mantık, irade ve farkındalığın olduğu YETİŞKİN PARÇASI denir. Bilinçli kısmımız hayatımızı yöneten kısım, karar veren yapı, kumandayı elinde tutan kısım diyebiliriz. Bu kısım hayatın sorumluluğunu alan kısımdır. Psikoterapide terapistin ittifak yaptığı kısımdır.

Ve diğer kısım ZİHİN diğer bir deyişle DÜŞÜNCE orasının da televizyon ekranındaki kanallar olarak düşünebiliriz. İzlediğimiz kanallar nasıl duygularımıza etki ederse zihnimize gelen düşüncelerin bireylerin ruh halini etkiler. Zihnimize gelen düşünceler bizim bir parçamız olmasına karşın biz onları genelde sanki kendimizmiş gibi algılarız. Örneğin su içtiğimizde terleriz ve ter insanın bir parçasıdır. Fakat ben terim, ben terden ibaretim demeyiz. Zaten cümle, kuruluşu itibariyle zihnimize hemen garip gelir. Fakat insanlar “Başıma kötü bir şey gelecek.” “Başaramayacağım.” “Yeterli değilim.”, “Annem-babam bana değer vermiyor.” gibi düşünceler geldiğinde düşüncelerini birer zihne gelen parça olarak görmemeyi, kendilerinmiş gibi görmeyi tercih ediyorlar. Dolayısıyla zihin dediğimiz televizyon ekranından az önceki düşünce öbekleri geçtiğinde ikinci kısım aktifleşmektedir. Oraya da DUYGU diyoruz. Dolayısıyla sinirlilik, suçluluk, kırgınlık, değersizlik duygularını aktifleştirmiş oluyor. Ve buna bağlı olarak üçüncü kısım harekete geçiyor. BEDENSEL DUYUMLAR titreme, ellerin terlemesi, ağız kuruluğu, baş ağrısı ve baş dönmesi gibi. Bedensel duyumlarda bir takım seçim söylem ve davranışlara neden oluyor. Bu da panik bozukluk, depresyon ve anksiyete bozuklukları gibi sonuçlara yol açıyor.

Peki, düşüncelerinizin bu şekilde olumsuz olmasının altında ne olabilir? Buradan da ilk akla gelen çocukluk ve ergenlik anıları oluyor. Bu dönemde bireyin iki parçası oluşuyor(iç dünyasında): çocuk parçası ve ebeveyn parçası. Çocuk parçasını tanımlamak için çevrenizde 3-4 yaşlarında çocukları gözlemleyin. Onlar davranışlarının sonuçlarını düşünmeden istekleri ön planda olan ve duygu ağırlıklı yaşarlar. İstekleri olmadığında hemen öfkelenirler ve çevresinde kim olduğu saatin kaç olduğu önemli değildir. İsteklerini erteleyebilme yeterliliğinden yoksundurlar. Çevrenizdeki öfkeli ve sinirli insanlar yaşı kaç olursa olsun çocuk parçasını kullanıyor olabilir. Genelde bu kişiler yaptıkları eylemlerin sorumluluğunu almak istemezler suçlu her zaman onlar için başkasıdır. Ebeveyn parçanızı ise “İyi biri olmalısın.”, “Başarılı olmalısın.”, “Hanım hanımcık olmalısın.”, “Şımarmamalısın.”, “Derslerine çalışmalısın.”, “İnsanları kırmamalısın.”, “Önce kendini düşünmemelisin.” gibi cümlelerin içeriğinden çok sizleri bu cümlelerin ortak özelliklerine dikkat çekmek istiyorum. “meli- malı” cümleler bireyin her yaptığı eylemin arkasındadır ve bu gününü ve şu anını yaşamasına engel olur. Ya geçmişi ya da geleceği yaşayıp günlerini geçirirler. Üç parçadan söz ettim. Bu üç parçada her bireyde mevcuttur. Duruma göre her sağlıklı birey bu üç parçayı kullanır. Fakat hangi parçayı daha aktif ya da baskın kullanıyor olduğunuza göre psikolojik rahatsızlıklar ortaya çıkar. Duygularınızın kontrolünden çıktığını düşünüyorsanız çocuk parçanız daha aktifken, iç dünyanızda sürekli bir eleştiri, yanlış yapmışlık hissi ve suçluluk duygularının kaynağı ise ebeveyn parçasının aktifleşmesidir. Sağlıklı birey ise, yaptığı eylemin sorumluluğunu alan, geçmişin yükünü omuzlarında taşımayan, geleceğin kaygılarında boğulmamış, geçmiş ile bu gün arasında bağ kurabilen YETİŞKİN PARÇASI aktif bireydir.

Mahatma Gandhi ruh sağlığını çok iyi özetler:

“ Söylediklerinize dikkat edin; düşüncelere dönüşür…

Düşüncelerinize dikkat edin; duygularınıza dönüşür…

Duygularınıza dikkat edin; davranışlarınıza dönüşür…

Davranışlarınıza dikkat edin; alışkanlıklarınıza dönüşür…

Alışkanlıklarınıza dikkat edin; değerlerinize dönüşür…

Değerlerinize dikkat edin; karakterinize dönüşür…

Karakterinize dikkat edin; kaderinize dönüşür…”

Psikoterapist, danışanın yetişkin parçasıyla ittifak yapan, yaşadıklarının kader olmadığını kendi hatıralarında şifrelerini barındırdığını ve düşünce, duygu, davranışları üzerinde sorumluluk almasında rehberlik, yoldaşlık yapan kişidir diyebiliriz.